Met mijn voeten in de stront en neus in de boeken

Na anderhalve week feesten werd het tijd om de handen uit de mouwen te steken en wat nuttigs met mijn leven te doen, immers waar ik voor naar Vang Vieng gekomen was. Die ochtend werd ik door Sengkeo Frichitthavong opgehaald, de oprichter van The SAE LAO Project, deden we wat boodschappen en reden we door naar het project, gelegen in het nabije dorp Ban Nathong. SAE LAO staat voor Sengkeo Anaïs (mede-oprichtster) Eco Lao met als motto "Small steps today make a greener world tomorrow." Het project heeft als doel de lokale bevolking met kennis over een ecologische manier van leven te verrijken om zo een duurzaam bestaan te creëren. Daarnaast geven we gratis Engels lessen die voor iedereen van Nathong en de omringende dorpen toegankelijk zijn en zijn er mede dankzij ons restaurant carrièremogenlijkheden voor de dorpelingen, die vaak naast het hebben van een stukje land voor agricultuur kansarm zijn.

Na twaalf jaar in Canada gewoond te hebben keerde Sengkeo terug naar Vang Vieng, geschokt door hoe het kleine in het bos gelegen dorp was veranderd in een touristische goudmijn. Dat dit voor veel banen zorgde was een goed punt, maar dat daardoor een hoop bos gekapt werd voor de bouw en land plat gebrand werd voor agricultuur om al die 'hongerige' toeristen te kunnen onderhouden was een keerzijde. Want dat is helaas wat er gebeurd in derdewereldlanden, zodra de jackpot in het oog is zal al het andere moeten wijken en omdat men het op zo'n moment ook daadwerkelijk nodig heeft kunnen we ze ook eigenlijk geen ongelijk geven, maar nu het gebied een stabiele inkomstenbron heeft is het juist tijd om dingen te veranderen. Het project is in 2006 opgericht en heeft inmiddels hulp van zo'n vierhonderd vrijwilligers gehad, vanuit alle hoeken van de wereld. De minimum verblijfsduur is twee weken, waarna je kunt beslissen of je langer wil blijven. We betalen een klein bedrag voor kosten en accomodatie, bestaande uit 3 maaltijden per dag (daarbuiten zijn we echter toch de hele dag in de voorraadkast te vinden), een bed in de slaapzaal en natuurlijk een douche en elektra.

Nadat ik mijn medevrijwilligers had ontmoet, kreeg ik een rondleiding door het gebied, wat best groot is. Allereerst het hoofdgebouw. In de keuken staan Dam en Mémei, die het restaurant en ons tijdens de lunch voorzien van de allerlekkerste Laotiaanse gerechten, dit alleen is voor mij op zich al een reden terug te keren! Het ontbijt koken we zelf en het avondeten wordt gemaakt door de jongens die hier wonen. SAE LAO heeft de familie van Hom onder haar armen genomen; nadat Homs vrouw overleed kon hij niet tegelijkertijd werken en voor zijn drie kinderen zorgen, dus trokken ze in bij het project. Hom is de techneut van het project en weet alles wel te repareren en zorgt voor het onderhoud van de apparatuur en gebouwen. Zijn kinderen gaan overdags naar school, helpen met werken in het weekend en koken ons avondeten. 's Avonds slapen ze op matrassen op de grond in de gemeenschappelijke ruimte naast de keuken. Verder wordt het restaurant gerund door de 19-jarige Boun, die in de ochtend studeert aan de universiteit van Vang Vieng en verrassend goed Engels spreekt. Achter de keuken is ons voorraad hok te vinden en is ook de opslag voor elektrische werkapparatuur. Daarnaast is er ook een toilet en washok. We doen onze was met de hand in een tijltje met koud water en wat zeepsop. Het is eigenlijk best ontspannend om lekker in het zonnetje op je dooie gemak je kleren de schrobben met een borsteltje.

Naast het restaurant is onze Volunteer Area, waar iedereen doorgaans te vinden is. Het is ook de plek waar we eten en besprekingen hebben. Bovendien hebben we er een paar relaxte hangmatten met uitzicht over de grote vijver en het mooie karstgebergte op de achtergrond. Zoals al gezegd slapen we in een slaapzaal die zich in het community center bevindt. Op de begane grond geven we op doordeweekse avonden Engelslessen en staan er de bedden van de lange termijn vrijwilligers, op dit moment de Franse Zoé en Adeline die gaan over de organisatie van het project en Nico die het financiële aspect beheert. Daarnaast lopen Karine en Léa, ook uit Frankrijk, twee maanden lang stage bij SAE LAO in verband met hun studie. Op de eerste verdieping staan tien bedden met klamboe voor de korte termijn vrijwilligers, in de eerste week waren dat Shaun, Bill en Francesco uit de VS en Germain en Andrew uit Frans Canada. Het is een vrolijk gebouw doordat er op de muren vanalles geschilderd en opgehangen is voor de Engelslessen. Het is een duurzaam bouwwerk, eigenlijk bestaat het uit een aantal palen met een gevlochten bamboe en met golfplaten bedekt dak. De muren zijn gemaakt van een soort mix tussen modder, gemalen steen en stro en bedekken alleen de beganen grond. Hierdoor is de slaapzaal aan twee kanten open en slapen we dus tegelijkertijd binnen en buiten. Ideaal eigenlijk, het heeft altijd een comfortabele temperatuur, genoeg licht en 's nachts kunnen we genieten van de geluiden van de natuur (en af en toe onze dormcat in je bed). Buiten staan twee douche en toilet gebouwen. We hebben warm water en een hurk wc met een emmer water om door te spoelen, wat me bij het eerste duurzame project brengt, het biogasstation. Onze resten belanden door het water in een tank onder de grond, wc papier moet dan ook ik een mand gegooid worden en niet worden doorgetrokken en we gebruiken geen zeepsop om de toiletten schoon te maken. Dat is ook helemaal niet nodig, we maken ze immers elke dag schoon. We hebben ook een varkensstal, waar eens in de zoveel tijd poep geschept wordt en in de tank belandt. Daarnaast rijdt Hom een keer per week langs de boeren om de poep van de koeien op te halen, ook dit gaat in de tank. Na verloop van tijd vormt zich in de tank een scheiding tussen resten en gas. Dit biogas wordt in een nieuwe tank opgeslagen die in verbinding staat met de keuken en waarmee wij kunnen koken, geen zorgen het stinkt niet. Zo besparen we veel kosten en materiaal dat we zouden hebben als we telkens gasflessen zouden moeten kopen. De rest van de afvalresten wordt verplaatst naar twee grote containers met stro, waar uiteindelijk compost van wordt verkregen. Daarnaast hebben we nog een tweede compostcentrum voor het groente, fruit- en tuinafval. We maken een gelaagde hoop van groen en bruin materiaal, die we vier dagen laten rusten en vervolgens eens in de twee dagen omkeren. Op dag 18 is de compost klaar voor gebruik. Het bruine materiaal bestaat onder andere uit dode bladeren en takjes en bevat veel koolstof, het groene uit gras, onkruid en niet uitgedroogde bladeren en bevat veel stikstof. Dus als jullie nog eens plantenvoeding nodig hebben, zo eenvoudig is het dus en een stuk beter (en goedkoper) dan die chemische rotzooi!

Helaas kunnen we niet al het afval wat we hebben hergebruiken, zoals papier en plastic. Met name om dat er geen voorzieningen in Laos zijn om te recyclen, daarom hebben we grote oven waarin we het afval verbranden tot er een eco vriendelijke oplossing voor is.

Deze grote hoeveelheid compost is voor ons van groot belang, we hebben namelijk twee biologische moestuinen. Hier groeien we het hele jaar door verschillende gewassen die verwerkt worden in de gerechten voor het restaurant, in de toekomst is het de bedoeling dat er genoeg groeit om het restaurant te onderhouden, maar nu wordt er met name nog geëxperimenteerd met hoe we ze het best kunnen laten groeien en parasieten kunnen voorkomen. De gewassen bestaan uit bloemkool, sperziebonen, pompoen, lente ui, komkommer, pak choi, sla, tomaat, knoflook, chili, aubergine en kool. Ook groeien er wat kruiden als koriander, basilicum en mint en hebben we een paar nieuwe limoen- en avocadobomenhe. Daarnaast hebben we een groot stuk land waar in het regenseizoen rijst groeit en nu in het droge seizoen pinda's. De tuinier is Mépan, moeder van Boun, Dam en Khay. Ze weet precies hoe en wat er groeit en vertelt ons wat er gebeuren moet. Verder hebben we op het gebied dus een varkensstal en kippenhok, een meditatiehut, een guesthouse in aanbouw en de workshop waar al ons gereedschap ligt opgeslagen en waar Ham woont, hij gaat over de bouw van objecten en gebouwen, zoals het toekomstige guesthouse.

In mijn eerste week hielp ik mee aan de dijkverhoging van de vijver. Deze waterpartij was eerst een viskwekerij, maar door het regenseizoen rees het water zo hoog dat de vijver overspoelde en meerendeel van de vissen weg zwom. Nu zwemmen er enkel nog wat catfish rond die Ham en de jongens voor de lol vangen en boven het kampvuur roosteren, smaakt best goed! Deze week assisteerde ik ook Shaun bij de Engelslessen. Er zijn in totaal vijf groepen, de eerste groep zijn de jonge beginners van een jaar of acht à tien en telt zo'n twintig hoofdjes. Hun les begint om vijf uur 's middags en duurt een uur. Vanaf zes uur wordt er les gegeven aan de andere vier groepen, ingedeeld op niveau. De groepen bestaan uit zo'n acht kinderen en hebben meestal één of twee leraren, alle lessen duren een uur. Shauns groep waren de gevorderden, vijf jongens tussen vijftien en negentien, stuk voor stuk erg gemotiveerd. Het leuke aan les geven aan deze groep is dat je ook daadwerkelijk leuke gesprekken kunt hebben met elkaar, wat soms alle kanten uit gaat. Zo werd een van de leraren ineens een date voorgeschoteld en zijn ze erg geïnteresseerd in je liefdesleven. Iedereen is dol enthousiast om Engels te leren en soms blijven ze na de les nog een half uur hangen of komen ze aan met een grote lijst woorden die ze de vorige nacht in hun woordenboek hebben opgezocht, of je het ze nog een keer uit zou willen leggen. Dat is nogal wat; eerst een lange schooldag waarvoor ze alleen al een uur op en neer moeten fietsen in de hitte over een weg vol keien, dan naar onze Engelse bijlessen, na het eten nog een lading huiswerk maken of hun ouders met het werk helpen en als ze dan eindelijk wat vrije tijd hebben lezen ze een Engels woordenboek in plaats van naar de t.v. te kijken, probeer dan nog maar eens onze Hollandse zesjescultuur uit te leggen.

Om zeven uur zijn we dus klaar en dan begint de marathon om de douche, want twee douches delen met meer dan twintig modderige, stinkende man betekent rennen! Uiteraard niet zonder een hoop lachen, gieren, brullen en gezang onder de douche. Tijdens het avondeten doen we de taakverdeling voor het ontbijt en beslissen we hoelaat we opstaan om te werken, de rest van de dagindeling wordt tijdens het ontbijt besproken. Na het eten is iedereen meestal wel in voor een (kaart)spelletje of zitten we bij het kampvuur met een gitaar. Soms gaat Ham of een van de andere jongens 's avonds jagen en komen ze 's nachts terug met hun prooi, dus als je een beetje oplettend bent en ook veel met de lokale staff omgaat krijg je vanalles interessants voorgeschoteld. Zo had Ham op een nacht een slang gevangen, die we de volgende middag probeerden in een soep en bracht Dams man ons kikkers, die Ham kookte met kruiden en chili boven het kampvuur. Verder probeerde ik nog een schotel van rauw rundvlees en maakte Hom met behulp van bananenbladeren pakketjes van rijst en bijenlarven, die hij stoomde boven het vuur. Nou vind ik persoonlijk de gefrituurde versie een stuk lekkerder, want als je op deze zachte larfjes bijt poppen ze open en stroomt er een lading sap uit... Hm. De larven waren afkomstig uit een stuk honingraat, de mannen van het dorp hadden namelijk wat bijenkorven gesloopt. Iets waar wij wat minder blij mee waren, toen vervolgens grote plagen bijen zich verspreid nestelden op SAE LAO en zo liep Karine bijvoorbeeld een week lang met een volledig opgezwollen gezicht nadat ze boven haar oog was gestoken en was de varkensstal onbegaanbaar.

Een andere taak die week was het biogasstation, ofwel de compost verkregen uit onze resten. In het station staan twee bakken met stro gemengde waterige derrie. Met een hark plukken we het stro eruit en laten het uitdruipen op een ladder zodat we alles in een keer kunnen verplaatsen naar een nieuwe compost hoop. Hier blijft het ongeveer een maand liggen en fermenteren, er groeien zelfs paddenstoelen uit het niets. Vervolgens wordt dat versleept naar composthoop nummer drie, waar alles nog twee of drie maanden blijft liggen totdat het klaar is voor gebruik. De hopen zijn afgedekt met een zeil en geven best wat warmte af. Vervolgens vullen we de twee bakken weer met nieuw stro, waarna het proces een paar dagen later weer herhaald wordt. Overigens, het is een hoop gespetter, dus wanneer je ineens wat bruins van je gezicht ziet en voelt druipen is dat iets waar je liever niet al te lang bij stilstaat. Gelukkig bestaat er zeep.

Doorgaans beginnen we om zeven uur 's ochtends met werken, omdat het dan nog lekker koel is. Soms staan we zelfs een uur eerder op voor een ochtendduik in de Blue Lagoon, wanneer het water warmer is dan de buitenlucht en het mooie plekje toeristloos is. Het ontbijt is rondnhalf negen, waarna we meestal doorwerken tot een uur of twaalf of wanneer het te warm wordt om op het land te werken. Na de lunch doen we eigenlijk niet zo veel en houden we een soort siësta, dat kan ook haast niet anders als het kwik tot boven de 40 °C stijgt. Vaak gaan we 's middags weer naar de Lagoon, omdat voor ons de toegang gratis is en regelmatig als iemand even niets te doen heeft wordt er creatief gedaan in de keuken, dus hebben we van heel wat lekkere shakes, cakes en taarten mogen genieten. We hebben immers een voorraadkast waarvan we nagenoeg alles mogen gebruiken, dus maakte ik twee citroen meringue taarten. Eind van de middag gaan we soms weer verder met werken, afhankelijk van hoeveel er nog gedaan moet worden en hoeveel Beerlao er die middag gevloeid is.

Op woensdagmiddag waren Zoé en ik het pindaveld aan het rooien, toen rond een uur of één Mépan vertelde dat we moesten stoppen met werken. Er was iemand uit het dorp overleden en uit respect worden zo snel mogelijk alle dorpelingen opgebeld waarna er niet meer gewerkt mag worden tot de crematie, de volgende ochtend. Het was een vierentwintigjarige jongen en een vriend van Ham. Zijn doodsoorzaak begon met een flinke infectie na een val in de jongen zijn knie, de infectie had zich zo uitgebreid dat zijn been als het ware zo begon te rotten dat het geamputeerd zou moeten worden. Dit weigerde hij, omdat een gehandicapt bestaan in Laos eigenlijk geen bestaan meer is en verdere medicatie voor de infectie was er niet of kon hij zich niet veroorloven. De sfeer die dag was somber, helemaal voor Ham. Dit is de tweede vriend die in twee maanden tijd overleed, de eerste was slachtoffer van een aanrijding en zo gebeurd er nog al wat in het dorp. Wat betreft mijn uitspraak over gehandicapt zijn, hiermee betwijfel ik natuurlijk niet hun vaardigheden, ik bedoel dat er op dit moment absoluut geen voorzieningen zijn voor mentaal of fysiek gehandicapte personen en dat bedelen vaak hun enige optie is om te overleven. Dit is een van de dingen waar Sengkeo zich op wil focussen als het project groter en stabieler is, om een bezigheids- en arbeidscentrum voor gehandicapten op te richten en ze van de straat te helpen. Een uitzondering is de zeventienjarige Beng Noy, een van mijn beste Laotiaanse vrienden. Beng Noy heeft het syndroom van Down, maar wordt opgevangen door het dorp. De dorpelingen boden hem een baantje aan bij de Blue Lagoon, waar hij nu al een aantal jaar werkt en hij heeft veel vrienden. Soms luncht hij met ons mee en anders komt hij regelmatig even hoi zeggen. Ik word altijd begroet met een highfive, een dikke knuffel en een grote glimlach. Vaak spelen we wat spelletjes en probeer ik hem een piepklein beetje Engels te leren, hij kan al tot twintig tellen! Soms verveelt hij zich en komt hij langs om ons te helpen met het werk en daar zijn we maar wat blij mee, want deze jongen is beresterk!

Zoals ik al zei hebben we op het project twee stagaires, beiden eerstejaars bachelorstudenten in International Business. De meiden kwamen op het idee om twee informatie evenementen te organiseren, op de eerste en tweede zaterdag van mijn verblijf. Dit hield in een entertainmentprogramma voor de kinderen in de ochtend, een 'all around the world' lunch en presentaties over duurzame en ecologische ontwikkelingen in de middag. De lunch had veel voorbereiding nodig, dus vertrok ik samen met Léa en Karine woensdagavond naar Vang Vieng om de volgende ochtend vroeg alle boodschappen te doen op de lokale markt. Dat was even puzzelen want veel van de producten die we nodig hadden kennen ze natuurlijk helemaal niet hier. Op de terugweg (we zitten altijd gezellig in de laadbak van de pick-up truck) ontmoetten we de twee nieuwe vrijwilligers, het koppel Miles en Colin uit Australië.

Op vrijdag begonnen we om zeven uur 's ochtends al met koken, want we maakte onze zes gangen lunch voor maarliefst driehonderd man! Dat is dus niet een kippetje of twee en een zak aardappelen snijden, maar denk gerust aan vijftig kilo kip en honderden aardappelen! Gelukkig had iedereen er zin in en met alle iPods op de grote speaker aangesloten zat de sfeer er die dag goed in. Oh wat waren we uitgeteld toen we twaalf uur later eindelijk klaar waren met de preparaties en had bijna iedereen wel blaren op zijn handen of in zijn vingers gesneden. Het daadwerkelijke koken van de diverse gerechten zou de volgende dag plaatsvinden. Op het menu stonden: Franse Ratatouille, Afrikaanse kip (een gerecht op basis van onze eigen pinda's), Mexicaanse chili con carne (wat uiteindelijk con pollo werd door gebrek aan rundvlees), Britse fish 'n chips, Arabische bricks (een soort loempia gevuld met goed gekruide kip, bechamel en kaas. Ook hier bij gebrek aan filodeeg als vervanger rijstpapier genomen, wat bij het frituren om de een of andere reden niet goed ging, dus uiteindelijk 'rauw' -de kip was al van te voren gebakken- geserveerd, maar nog steeds lekker!) en Amerikaanse chocoladetaarten.

De volgende ochtend stond ik om zes uur ontbijt te maken waarna we begonnen aan de laatste voorbereidingen voor het evenement. We deelde de groep in twee teams, een keukenteam wat de laatste gerechten moest koken voor het middaguur en het entertainment team wat zich boog over het klaarzetten van alles voor het event en natuurlijk de kinderen. Ik koos ervoor bij het tweede team te gaan en wat was dat geweldig! We kwamen rond acht uur aan bij de basisschool van Nathong om de boel klaar te maken, maar het schoolhoofd had per ongeluk tegen de kindjes gezegd dat we op dat tijdstip al zouden beginnen in plaats van tien, gelukkig vonden ze het maar wat leuk om die gekke, lange mensen een handje te helpen. Zo verplaatsten we de partytenten, zetten we alle tafels en stoelen op hun plek en maakten we het wat gezelliger met tafelkleeden en muziek.

Ons entertainmentteam telde ongeveer zes mensen voor meer dan honderd kinderen tussen de vijf en negen jaar oud. Ze spraken geen Engels, maar via voorbeeld begrepen ze de spelletjes enigszins en zo vermaakten wij ons tot het middaguur met duck duck goose, Annemaria koekoek, Simon says, tikkertje, stoelendans en ga zo maar door. De meeste meisjes waren in een fase waarin ze de hele tijd je hand vast willen houden, knuffelen en met je haren spelen, zo lief! Dus de meiden en ik werden continue omringd door grote groepen meisjes die allemaal tegelijk je vast proberen te houden en de hele dag door wilden spelen. Dus na het entertainment programma, toen we nog moesten wachten op de lunch, namen we de meiden apart en gaven Léa en ik ze een danslesje terwijl de jongens voetbalden. Toen het kookteam arriveerde was het tijd om al het voedsel in de grote tinnen kommen te verdelen en te zorgen dat iedereen genoeg te eten en drinken had, vooral de kinderen waren lastig rustig te houden. Veel van de smaken waren vreemd voor de Laotianen, maar ze hadden er zin in om alles te proberen. Vooral de Afrikaanse kip en chili con carne vonden ze lekker doordat het pittig was, voor de kinderen leek het eten echter even wennen te zijn, maar frietjes en taart gaan natuurlijk altijd goed naar binnen!

Na de lunch begonnen we met de presentaties, we hadden een aantal diagrammen in het Engels en Laotiaans uitgeschreven en probeerden het eerst aan de kinderen uit te leggen, al zijn ze denk ik iets te jong om het helemaal te begrijpen. De diagrammen bevatten informatie over SAE LAO, het gelaagde compostsysteem, het biogassysteem, het behouden van een voedselrijke (dus niet uitgeputte) grond en het driecirkeldiagram van sustainable development: a. environment, b. society en c. economy en met als overlappende kaders ab. bearable, bc. fairtrade, ac. viable.

Omdat het bier er al vroeg in zat weten we niet helemaal zeker in hoeverre de informatie aan kwam bij de volwassenen, maar ze leken het te begrijpen. De Laotiaan is erg trots op hun nationale brouwsel Beerlao en grijpt dan ook elke sociale gelegenheid aan om extra diep in het glaasje te kijken. Nieuwe auto, nieuwe tempel, nieuw huis... Er lijkt altijd wel een gelegenheid te zijn voor een feestje en zelfs als dat niet zo is; als een gezelschap uit meer dan één persoon bestaat wordt er bier gedronken, dus altijd. En dan ook echt veel bier! Ook op het project drinken we op zijn Laotiaans, dat wil zeggen er is slechts een glas waar door iedereen uit gedronken wordt en we drinken uit dezelfde fles. De gene die de fles gehaald heeft schenkt eerst een glas voor zichzelf in en at hem, vervolgens schenkt hij voor zijn buurman in die het ook in een keer opdringt en gaat het glas weer terug naar de schenkende persoon voordat het aan gast nummer drie gegeven wordt, enzovoorts. Als de fles leeg is haalt de volgende persoon een nieuwe en begint het riedeltje opnieuw, rustig nippen is ook niet toegestaan, daar worden ze ongeduldig van!

Toen we 's avonds klaar waren met opruimen en al het afval van de grond hadden geplukt waren we uitgeteld en deed iedereen een dutje in de hangmatten. Dat duurde echter niet lang want om acht uur stonden we al weer paraat voor een groot feest waar we die middag voor uitgenodigd waren. Het hele SAE LAO team was welkom, al had niet iedereen energie meer; ik was kapot, maar zo'n leuk lokaal evenement wat je anders nooit zou zien wilde ik niet missen natuurlijk! Dus eerst werden we verwelkomd bij de gastheer thuis voor het diner. Dat werkte als volgt, we zaten met alle gasten op de grond rondom een groot zeil waar het eten op lag en per tweetal kreeg je een kom soep waar je zelf naar smaak de noedels en kruiden aan toevoegd. Belangrijk op zo'n moment is dat je je voeten achter je of onder je lichaam houdt en vooral niet richting het eten. De voet wordt gezien als onrein en het is beledigend naar de gastheer of ieder ander persoon toe als je de voeten in zijn richting houdt, ook mag je absoluut nooit met de onderkant van je voeten richting Boeddha zitten. Verder loop je ook altijd buitenom de kring van mensen rond, zelf zou je ook niet naar een paar vieze voeten willen staren als je net lekker je noedels naar binnen slurpt. Kan het nou echt niet anders door gebrek aan ruimte bijvoorbeeld, dan loop je met je lichaam en hoofd naar de grond toe gebogen, als teken van spijt. Vervolgens sprongen we met zo'n twintig man in de laadbak van een pick-uptruck en reden we door naar het feest.

Het leek wel een lokaal festival, het feest dat ter ere van de bouw van een nieuwe tempel georganiseerd was! Er was een groot podium met artiesten en dansers, snackkraampjes, een dansvloer en allerlei kermisachtige stalletjes voor schiet- en ballonspelletjes. Als teken van dank werd van Karine en mij verwacht dat we met alle (oudere) mannen van Nathong die ons uit hadden genodigd voor het feest een nummer danste, was hartstikke grappig en gezellig. Laotiaanse muziek is erg upbeat en vrolijk en er horen bepaalde dansbewegingen bij, je staat tegenover elkaar, maar raakt elkaar niet aan. Je beweegt vooral je armen en handen en je voeten gaan alleen een beetje naar voren en achteren. Opnieuw werden er weer volop foto's gemaakt, want hoe komen die falang nou op dit buurtsfeest terecht?

De volgende dag waren we nodig aan een douche toe na al het spelen, opruimen en feesten. Jammer genoeg hadden de jongens tijdens het basketballen de waterleiding gesloopt. Nou komt het wel vaker voor dat we ineens zonder water zitten, maar gelukkig hebben we een rivier als oplossing! Nadat we afscheid hadden genomen van Andrew, Bill, Shaun en Francesco die verder gingen met hun reis en een zeer grote lading (af)was hadden gedaan vond iedereen dat we wel een rustmomentje hadden verdiend na het drukke weekend. Bovendien viel het evenement op Buddha day. Buddha day is voor Laotianen de enige rustdag in de week, het valt eens per week op een dag die samenhangt met de stand van de maan (kwart, half, driekwart of vol), dat is vaak tussen vrijdag en zondag. Kinderen daarentegen hebben hetzelfde patroon als wij: vijf schooldagen en weekend.

Die avond ging ik dus weer gezellig met Karine en Léa naar Vang Vieng, te beginnen met een Lao massage. Het was verschrikkelijk. In tegen stelling tot alle massages die ik tot nu toe heb gehad werden we niet opgewacht door dames die al jaren in het vak zitten, maar door een stel dertienjarige jochies, vooruit. Dat ze echter geen flauw benul hadden wat ze aan het doen waren tolereerde ik iets minder. Bij een Lao of Thai massage wordt er soms met de vuisten op je hoofd geslagen, wat als men het goed doet erg ontspannend is. Dat er 'per ongeluk' op je slaap geslagen wordt en je zichtveld een paar tellen zwart is lijkt me niet helemaal de bedoeling. Maar goed, zo zijn we weer een, ietwat pijnlijke, ervaring rijker - en ook een hoop blauwe plekken bleek de volgende ochtend.

Het was weer maandagmorgen, dus toen we met Sengkeo terug reden konden we gelijk de groep nieuwe vrijwilligers verwelkomen. Deze week werd ons team uitgebreid met Sébastien, Anaïs en haar broer Erwann uit Frankrijk, Tim uit Frans Canada en Stelios uit Griekenland. Tim en ik besloten dat we wel samen een klas aan konden, dus die avond gaven we onze eerste Engels les aan ons eigen klasje! De groep bestaat uit de meiden Vang en Mali en de jongens Kas, Ye, Yang en Zo. Later die week kwamen Kieuw en Yella daar nog bij. Zoals jullie wel begrijpen koste het een paar dagen om deze vreemde namen onder de knie te krijgen, hetzelfde bij de staf, zeker als je een Ham, Hom en Home hebt wat in het Laotiaans bijna allemaal hetzelfde klinkt. Het is heel anders lesgeven dan aan de groep vam Shaun, omdat dit een beginnersklas is, groepje één van de vier. Dat klinkt misschien eenvoudig omdat je nog niet zo op de détails van grammatica en dergelijke hoeft in te gaan, maar probeer maar eens iets uit te leggen aan iemand die de taal nog niet spreekt! Wat we meestal doen als iemand het woord niet begrijpt is het uit te leggen door middel van synoniemen, tekeningen op het bord, uitbeeldingen en vraagstellingen. Het woordenboek is pas ons laatste hulpmiddel. Ik denk dat het wel redelijk goed werkt, want dat is ook de manier waarop we thuis met het Tweetalig Onderwijs Engels hebben geleerd, door zo min mogelijk het Nederlands te gebruiken. De kinderen uit deze groep zijn tussen de twaalf en zeventien jaar oud en waren op het begin nog wat verlegen, op Yang na. Hij is jongste van het stel en heeft duidelijk de grootste voorstand in de Engelse taal. Ik vermoed dat hij op school is begonnen met Engelslessen op een jongere leeftijd dan de rest, omdat de oudsten van de groep er het meeste moeite in hebben om de taal onder de knie te krijgen. Die week hebben we ons vooral op werkwoorden gefocussed en een volledige les besteed aan het werkwoord 'to be' in al haar vormen. Verder hebben we een 'hill of life' getekend, waarin poppetjes verschillende veelgebruikte werkwoorden zoals to be born, to go, to walk, to enter, to exit, to fall, to die, enz. Bij elk van de werkwoorden tekende we een diagram van de verschillende vormen in de tegenwoordige tijd, waarna we fill in the gap zinnen maakten. Het eind van de les proberen we altijd in spelvorm te doen, want het is immers een extra les die de kinderen volgen na een lange dag school, dus het mag best een beetje leuk gehouden worden. Meestal doen we eerst een wedstrijdje over wat we die dag geleerd hebben, delen we de groep in twee teams en gooien we alles door elkaar. Bij elke vraag die je goed beantwoord krijg je een punt. Nou weten we dat sommige kinderen een stuk beter zijn dan anderen, dus proberen we eerlijke teams te maken en stopten we er hier en daar meerpuntsvragen in om de eindscore een beetje te beïnvloeden, zodat beiden teams met een niet al te groot verschil eindigen. De les sluiten we meestal af met een (op de uitleg na) niet of nauwelijks Engels gerelateerd spelletje als kamertje verhuren, maar soms doen we ook spelletjes als galgje of Simon says (commando pingelen). Toen ze de werkwoorden enigzins begrepen gingen we over op de verleden tijd. Het vervoegen van de werkwoorden ging op zich prima, maar zodra we met zinnen begonnen stuitten we op een probleem. Als we de term 'yesterday' gebruikten ging het goed, maar zodra we dat vervingen door iets als 'before' of 'last week' hoorde ik een hoop hersens kraken. Omdat ze zelf niet altijd vragen durven te stellen, vragen we ze elke keer nadat we iets uitleggen of ze hun duim willen opsteken om aan te geven in hoeverre ze de stof begrijpen: goed, slecht of ergens tussenin. Er waren dus een hoop scheve duimen en dat is goed om te weten want zo konden we gelijk een les voor de volgende dag bedenken. Wat dus in het thema stond met aan verleden, heden en toekomst gerelateerde woorden. Zo tekende ik twee klokken op het bord met verschillende tijdstippen zoals twee en vier uur. Ik vroeg dan aan de kinderen om zinnen te maken zoals "Two o'clock is before four o'clock." Daarna deden we oefeningen aan de hand van maaltijden, "Dinner is after lunch" en dagelijkse handelingen, "I wake up before I go to school." Vervolgens maakten we lastigere zinnen en deden we weer een wedstrijdje, aan het eind van de les begreep iedereen het en sloten we af met onze gebruikelijke highfive of boks. Toen iedereen weg was liepen Tim en ik rond met een gigantische grijns op ons gezicht, we hadden de kinderen iets geleerd waar ze op het begin helemaal niets van begrepen en wat gaf dat een goed gevoel zeg! Dat is nou precies waar we voor gekomen waren, om onszelf eens nuttig te maken voor een ander in plaats van voor onszelf en ookal is het slechts een klein beetje, weten dat je in ieder geval een piepklein verschilletje voor iemand hebt uitgemaakt geeft gewoon een ontzettend lekker gevoel en als je dan die vrolijke gezichten ziet van de kinderen als ze iets nieuws begrijpen... Wow. Want dit zijn geen kinderen voor wie je voor Jan Doedel een lijst woorden staat op te dreunen, dit zijn kinderen die het echt willen leren en hoe schaamtevol het ook klinkt, dat is een concept waar ik (en waarschijnlijk de rest van Nederland) niet echt bekend mee ben.

Overigens, na elke les schrijven we in een lerarenboek wat er behandeld is en hoe de vooruitgang van de kinderen is. Erg handig, omdat een klas vaak eens in de twee weken nieuwe leraren heeft en de vrijwilligers niet altijd de kans hebben het aan de volgende persoon door te geven. Op de vrijdag die week viel de Engelsles uit om dat het eigenlijk niet te combineren viel met de voorbereidingen voor het volgende evenement. Ik was er die dag sowieso al niet, want ik had mijn intake interview voor Liberal Arts and Sciences (University College Utrecht) per skype. Gelukkig vond ik snel een lift naar Vang Vieng en had ik nog genoeg tijd om me voor te bereiden en een schoonheidsdutje te houden. Het interview ging wel oké, maar ik zal nog tot mei moeten wachten voor de uitslag.

Andere dingen op de boerderij waar ik me die week mee bezig hield was het rooien en onkruidwieden van het pindaveld. We hebben uiteraard geen machines, dus het werk is vrij arbeideidsintensief en niet zomaar in een ochtendje geklaard. Gelukkig is het wel leuk (en mentaal ontspannend) werk, we kwamen tot de conclusie dat het bijna een vorm van meditatie is af en toe, maar daarnaast is het altijd gezellig werken met iedereen en is niemand te beroerd om een muziekje op te zetten vanuit het restaurant. Vooral het onkruidwieden is een klus waar ik me vrijwel elke dag mee bezig gehouden heb en wat na 3 weken nog niet af was! Het pindaveld staat bomvol pindaplantjes die aardig dicht op elkaar gepland zijn, waardoor je met een schep niet bij het onkruid kunt zonder de plantjes te beschadigen. Dat wil dus zeggen: op je hurken en een voor een alles wat geen pindaplant is uit de grond trekken. Na twee van deze dagen kwamen Anaïs en ik tot de conclusie dat het stom is al het onkruid lukraak weg te gooien en sindsdien maakten we hopen van het onkruid die we later verzamelden om er nieuwe composthopen van te maken. Zo zie je maar, mijn jaartje 'luieren' wat school betreft is stiekem nog best effectief en leerzaam.

Het was inmiddels alweer zaterdag, dus tijd voor evenement nummer twee! Dit maal gingen we naar Ban Pho Ngan, een Hmong dorp. Naast de 'gewone' Laotiaan zijn de Hmong de grootste ethniciteit en bestaan uit zo'n twintig procent van de bevolking. Oorspronkelijk waren de Hmong bergvolkeren, afkomstig uit China. Ze hebben hun eigen taal, religie en tradities. De Hmong zijn ook Boeddhistisch, maar doen daarnaast vooral aan voorouderverering en soms animisme. Het verloop van de dag was dan ook iets anders dan bij het vorige evenement, ondanks dat we dezelfde indeling hadden. Nadat we de boel hadden klaargezet werd ons gevraagd het schoolgebouw binnen te gaan voor een Baci ceremonie. De Baci is een typisch Laotiaanse zegeningsceremonie die vooral voor de Hmong erg belangrijk is. We zaten met de groep in een kring rond een grote tafel waar de Phakhouan, een soort offeringsboom, op staat. Deze 'boom' is gemaakt van eten, bloemen en geld. Het dorpshoofd zei een aantal gebeden in Hmong en Lao terwijl wij onze handen met de palm naar boven in de lucht hielden. Vervolgens kwamen van alle kanten vrouwen, mannen en kinderen (ook Yee, een van de kinderen uit de Engelsklas van de eerste week) aan met witte armbandjes. Terwijl ze deze ombinden werd je in Hmong gezegend voor welvaart, gezondheid en geluk. Daarna mochten we genieten van het eten van de voedselboom en werden de flessen Beerlao alweer voor ons neus gezet. Het was denk ik net negen uur 's ochtends.

De Baci armbadjes hoor je minstens drie dagen te dragen, anders brengen ze geen geluk. Al was het zegen voor gezondheid bij mij wel heel erg snel uitgewerkt. Tijdens een spelletje duck duck goose met een grote groep kinderen op het schoolplein wat niet zo mooi is als het Hollandse (lees: rotsblokken en scherpe uitsteeksels) struikelde ik weer eens over mijn eigen benen, alleen landde ik ditmaal precies met mijn knie op de punt van een rotsblok. En brak ik mijn slipper, ook naar. Hoedanook, mijn bloederige ledemaat, de lading bier die er voor tienen al in zat, een temperatuur van ver boven de veertig graden en een zeer zonnige dag was niet echt een goede combinatie, dus weg was ik. Toen ik even later in een stoel zat terwijl Adéline mijn knie schoonmaakte en verbond voelde ik me alweer een stukje beter, als je een omringende groep van vijftig kinderen en volwassenen die foto's van je maken even weg denkt in ieder geval. Terwijl Adéline grapte dat we mijn been maar moesten amputeren, zag ik in mijn ooghoek een van de kinderen verdwijnen. Nog geen minuut later kwam Yee terug met een gigantische machete, zette het ding op m'n been en vroeg waar hij moest duwen. Nou daar word je goed wakker van, zeg! Gelukkig begreep hij na alle grote ogen dat het een grapje was en bleef mij de rest van de dag volgen met verontschuldigingen. Mijn been heb ik dus nog, al hobbelde ik de rest van de week wel oncharmant rond doordat ik mijn knie niet kon buigen, die tot twee keer zijn grootte was opgezwollen. Nu een maand later is de wond eindelijk genezen en heb ik weer een leuk litteken met een verhaal!

De volgende dag gingen we weer massaal aan de afwas en daarna met zijn negenen naar Vang Vieg om gezellig uit eten te gaan bij een vegetarisch restaurant. Natuurlijk resulteerde dit weer in een 'onverwachts' avondje uit met iedereen, het is en blijft ook gewoon een onvermijdelijk iets. Ook kwam ik mijn Duitse vriendinnetjes Sezen en Nina tegen, met wie ik voor SAE LAO in het zelfde hostel verbleef, dat was weer gezellig natuurlijk! De volgende ochtend verwelkomde we weer drie nieuwe 'familieleden', namelijk Galia uit Israël, Rachel uit de V.S. en Aurélia uit Frankrijk. Die middag gaf ik met Anaïs de tafelkleden van het evenement een goede wasbeurt, want wat waren die smerig! Léa was net bezig met de kleden ophangen en wij met de tafel dekken toen er een kleine tornado over SAE LAO raasde. Zeg maar dag schone kleden, hallo takjes en bladeren in de rijst en omdat het vrijwilligerskot aan de vijver ligt: iedereen lekker nat gespetterd! 's Avonds sloten Tim en ik de Engelsles af met een spelletje doorfluistertje. Grappig hoe het van "The cow needs to poo" naar "Tomorrow I'm gonna get two new girlfriends" en van "The cat fell out of the tree" naar "Sengkeo died today" gaat...

Een klus waar we onze deze week allemaal mee bezig hebben gehouden is het 'schillen' van hout. Omdat het van hout en bamboe gemaakte restaurant gemiddeld na zo'n drie jaar vergaat wordt er binnenkort begonnen aan de renovatie en uitbreiding van het bouwwerk. Daarvoor is er een grote hoeveelheid houten palen van een meter of drie gehaald, waar stuk voor stuk de bast vanaf gepeld moet worden vanwege schimmels of beestjes. We doen dit met een machete, die we telkens op het oppervlak van de paal slaan en waardoor er reepjes bast vanaf springen. Het duurt ongeveer drie kwartier om een paal te schillen, maar het is best leuk werk en een goede training voor je arm. Dus wat we vaak doen is dat we even tussen de andere taken door een paaltje pellen of als je je verveelt is dit ook wel lekker werk voor in de middag, omdat je het in de schaduw van de workshop kunt doen terwijl Ham een deuntje op zijn gitaar speelt. Naast alle grote klussen hebben we natuurlijk ook een dagelijks takenlijstje waar iedere morgen één persoon zich over buigt. Dit bestaat voornamelijk uit schoonmaken, namelijk de wc's, douches en vrijwilligerskot, de koelkast inruimen en het opruimen van de gemeenschappelijke ruimte, de kinderen maken er voor en na Engelsles namelijk nogal eens een rotzooitje van.

De rest van de week hebben we onze lessen met name besteed aan lezen en uitspraak. We hadden een aantal boeken gevonden waar bekende verhalen in stripvorm zijn weergeven met opdrachten. De eerste paar dagen deden we het verhaal "Rip van Winkel" (ja, een Nederlander!) waarbij we de kinderen om de beurt een blokje tekst hard op lieten lezen, aan het eind van elk hoofdstuk deden we de bijbehorende opdrachten en spelletjes. We besloten halverwege de les de groep in twee te delen, zodat de kinderen vaker aan bod kwamen en elkaar ook beter konden verstaan. Ze gaven aan dat ze dit erg leuk vonden en het vaker willen oefenen, dus toen het boekje uit was begonnen we aan "The tale of Sleepy Hollow." Die dag ontmoetten we ook een nieuw Laotiaans teamlid, de negentienjarige Bee, die vanaf die dag permanent op SAE LAO woont en werkt, met name om ervaring op te doen. Erg leuk, want hij spreekt goed Engels en gaat net als Boun 's ochtends naar school in Vang Vieng.

Wat ik nog meer aan klussen die week gedaan heb: ik heb een nieuw straatbord gemaakt zodat je van verre SAE LAO aan ziet komen. Ook stonden we een keer vroeg op om varkenspoep te scheppen in de stal. De bedoeling is dat alles in een emmer beland, maar dat gaat niet zo soepel als het hongerige varken de bak met uitwerpselen ziet als een versbereid ochtendmaal en vervolgens zn neus erin wroet en alles weer op de grond gooit. Bovendien heeft het beest er ook een handje van om in de weg te lopen. Verder stond Stelios amusant foto's van ons te maken en terwijl een van de jongens poseerde met een schep vol poep, had hij niet in de gaten dat hij de schep iets te snel naar zich toe bewoog. Een mond vol bruine derrie dus. De smaak ervan valt niet te betwisten, geloof ik, zijn gezichtsuitdrukking sprak in ieder geval boekdelen. Die avond speelden we toepasselijk het kaartspelletje 'shithead', bij ons beter bekend als idioten.

Op vrijdag was het Buddha day, dus gingen Tim en ik naar Vang Vieng om inkopen te doen. Waarvoor? Omdat het een van onze laatste lessen zou zijn en het bijna weekend was, hadden we bedacht dat we een speciale les gingen geven, dus maakten we een speurtocht door SAE LAO! We hadden overal kaartjes verstopt met clues die maar het volgende kaartje leidden, de kinderen moesten samen uitvogelen wat het precies betekende en waar ze moesten zoeken. Het waren eenvoudige hints als "This is your first clue for today's scavenger hunt: it is white, it is blue and it's somewhere underneath you," het kaartje lag onder het tapijt, of "Good job! Your next card sleeps with the pigs!" ofwel het varkenshok en zo gingen we alle onderdelen in SAE LAO af, met een banaan en chocoladecake als prijs.

Die zaterdag besloten we om 's ochtendsvroeg massaal met z'n allen het pindaveld in te gaan, omdat het met de dag heter begint te worden en zo schiet het ook een stuk sneller op. Onverwachts besloot die avond bijna heel SAE LAO om met zijn allen naar Vang Vieng te gaan, het leek wel een soort teamuitje, ook Hom en Ham kwamen gezellig mee, wat een super avond was dat! Nadat de rest had genoten van hond als avondeten - ik hou er van om nieuwe en rare gerechten te proberen, maar omdat ik thuis een lieve viervoeter heb sloeg ik deze maaltijd toch maar over - gingen we gezellig met zijn allen uit. Voor de verandering niet slechts naar Viva Vang Vieng of Room 101, maar Nico wist een goed verborgen Laotiaanse club te vinden. Deze 'Moonbar' lijkt van buiten gewoon een normaal barretje, maar als je door een verscholen deurtje loopt kom je in een gigantische ruimte vol locals en Aziatische muziek. We werden er weer met grote ogen aangekeken: hoe weten die falangs dit te vinden? Gelukkig was Nico een trouwe klant en werden we met open armen ontvangen.

Mijn laatste paar dagen verliepen vrij normaal met het pellen van hout, werken in het pindaveld, schilderen van een nieuw welkomsbord, bakken van citroen meringuetaarten en plonzen in de Lagoon en voor dat ik het wist was het dan zover. Na bijna een maand zat mijn tijd bij SAE LAO erop. Wat heb ik hier een onbeschrijvelijk mooie tijd beleefd en ik denk dat ik een hoop geleerd heb, want mijn verstand van planten was nul komma nul, laat staan van agricultuur. Duurzame en ecologische projecten, dat was voor mij helemaal een groot mysterie! Maar ook buiten dat, het Engels lesgeven, dat voelde absoluut als belonend werk. Toch voelde ik mij geen moment 'de leraar', want ik denk dat de kinderen mij op hun beurt evenveel hebben bij gebracht. Niet alleen over het dagelijksleven in Laos, maar ook over hoe ik anderen het beste iets kan bijbrengen, hoe ik iets op verschillende manieren aan kan pakken, hoe ik mijzelf nuttig kan opstellen tegenover een ander.

Wat ik allemaal over de Laotiaanse cultuur heb geleerd en van hoe dichtbij ik dat heb mogen bewonderen en ervaren, dat heb ik te danken aan de geweldige, gastvrije locals die ik heb ontmoet en de belangrijkste les die ik heb geleerd komt van hun. Namelijk, waardering. Ja, dat doet misschien een belletje rinkelen, het is een les die ook bij ons vanaf kinds af aan getracht wordt bij te brengen, maar het is er denk ik ook een die je niet zomaar verteld kan worden, je moet het ervaren. Hoe kun je zoiets begrijpen als je uit een omgeving komt waar iedereen alles heeft en niemand die jij kent veel minder heeft dan jij? Dat was mij situatie in ieder geval. Dat is nou precies een van de redenen waarom ik ben gaan reizen en mij heb opgegeven voor dit vrijwilligersproject, om verschillen te ontdekken, geconfronteerd te worden en een beetje beter te begrijpen hoe de wereld in elkaar zit. Niet alle kennis komt uit een tekstboek. Het blijft maar een gek feit hoe de cassière in een Hollandse supermarkt niet eens de moeite meer doet om haar lange, verveelde hoofd op te tillen om je een fijne dag te wensen terwijl de Laotiaanse boer die tien keer zo hard werkt en tien keer zo weinig verdient je je met de vrolijkste glimlach met wat ontbrekende tanden en een door lachrimpels getekend gezicht begroet en met wat hij heeft je misschien nog zelfs een biertje aanbiedt ook. Ik ben in twee maanden tijd nog nooit een klagende Laotiaan tegen gekomen. Dus kort gezegd: lig niet krom om wat je niet hebt, geniet van wat je wel hebt en deel het. Zoals de Laotianen van het kleine beetje dat ze hebben vrijwel alles met mij hebben gedeeld.

Het is voor mij een speciale groep mensen, de families en kinderen die op SAE LAO wonen en werken. Het lijkt me niet makkelijk om elke week weer een groep nieuwe mensen over je thuis- en werkvloer te hebben wandelen, maar als je op den duur met de hele Laotiaanse staff op de keukenvloer tegen mekaar in slaap valt na de lunch of de kieteldood krijgt van de kinderen weet je dat je je plekje gevonden hebt. Want dat is precies de band die we onderling met elkaar hebben op het project, SAE LAO is een familie en het was dan ook niet makkelijk om het project te verlaten.

Afscheid nemen? Nee. Of ik ooit terug keer naar SAE LAO? Geen twijfel over mogelijk. De enige vraag de mij nog rest is

"Wanneer kan ik weer beginnen?"